Την Κυριακή 30 Μαΐου 2021, είναι τα 40 της Χρυσάνθης Φωτεινού- Κισατζεκιάν.
Με ευκαιρία αυτήν τη γιορτή,- έτσι εκπαιδευτήκαμε να κατευοδώνουμε αυτούς που «φεύγουν», αυτούς που «προβιβάζονται» για να πάνε στο επόμενο στάδιο της ανάπτυξής τους- ένιωσα την ανάγκη να γράψω δυο λόγια για να τα μοιραστούμε με όσους δεν μπορούν να είναι κοντά μας σε αυτήν την αλλαγή που συντελείται στο «πέρασμα» μετά τις 40 μέρες. Τότε που θα βρίσκεται πια περισσότερο στην άλλη πλευρά και λιγότερο κοντά μας. Καλό κατευόδιο Χρυσάνθη μας! Καλό δρόμο νάχεις.
Έξι μήνες πριν φύγει
Από καιρό πριν, δεν ήθελε να βγαίνει από το σπίτι, μόνο πολύ αγαπημένοι της, ο Χρήστος, η Ντίνα και ο Πέτρος την έπειθαν κι άλλαζε κατ’ εξαίρεση γνώμη. Είχε σταματήσει τις μεταφράσεις βιβλίων των εκδόσεων Καφέ Σχολειό, που κάναμε παρέα, ενώ ήταν κάτι που αγαπούσε πολύ και της έδινε ζωή. Σιγά σιγά είχε λιγότερο ενδιαφέρον για πράγματα, για συνήθειες, ξέχναγε τα ονόματα πιο μακρινών ανθρώπων.
Φαίνεται ότι ο χρόνος μέτραγε ήδη διαφορετικά για κείνην, σημάδι ότι πλησίαζε «στην άλλη μεριά», όπως μας είχε διδάξει ο Δάσκαλός μας να διακρίνουμε όταν μας εκπαίδευε στη «συνοδεία σε αυτούς που φεύγουν και στις οικογένειές τους» (accompagnonage). Επίσης, ένιωθε τον γιό της τον Βύρωνα-που είχε «φύγει» πριν από 4 χρόνια- ζωντανό κοντά της. Συχνά έλεγε πως για δευτερόλεπτα, έβλεπε την εξώπορτα να ανοίγει και να μπαίνει, ενώ δεν μπερδευόταν ποτέ όταν ξεκλείδωνε την πόρτα ο Χρήστος -ο άλλος της γιός-για να την φιλήσει πριν πάει στη δουλειά ή μόλις γύριζε.
Χαρακτηριστικό, επίσης, ότι δεν είχε σημασία η συγγένεια, έτσι κι αλλιώς όλους τους αγαπημένους της τους ένιωθε και τους είχε κοντά της. Ήταν άνθρωπος που αγαπούσε κι αγαπιόταν πολύ και από πολλούς.
Λίγο πριν πάει στο γηροκομείο και μετά τα Χριστούγεννα μια από τις μέρες που κάναμε παρέα στο σπίτι της μου υπαγόρεψε:
«Όλη η ομορφιά των Χριστουγέννων να είναι στο πρόσωπο του Χρήστου και της κοπέλας, να είμαστε όλοι καλά ανεξαιρέτως. Ο Χρήστος, οι φίλοι μας, η Αθανασία, ευλογημένοι και αγαπημένοι.
Η αγάπη είναι αιώνια και δικιά μας όποτε την θέλουμε και την αγαπάμε. Όσοι είναι γύρω μας, να είναι αγαπημένοι και ευτυχισμένοι. Αυτό θέλω για όλους. Ευτυχία σε όλους που αγαπάμε.
Είμαστε άνθρωποι που θέλουμε να κάνουμε το καλό. Ευλογημένος ο Χρήστος, ο Βύρωνας, η κοπέλα μας. Αθανασία, Ντίνα και Πέτρο, ο Θεός να σας δώσει υγεία και χαρά.
Τσίτσο (η Κυρία που για μικρό χρονικό διάστημα την φρόντιζε στο σπίτι), ο Θεός να σε ευλογεί να είμαστε ενωμένοι όσο εσύ το θες, εμείς σε αγαπάμε.
Βύρωνα, να είσαι πάντα καλά και να μας δίνεις χαρούμενες ιδέες και ευκαιρίες.
Χρήστο, να είσαι πάντα καλά, να μας δίνεις ωραίες στιγμές να χαιρόμαστε όλοι μαζί. Εγώ θέλω ο Χρήστος και ο Βύρωνας να είναι πάντα ευτυχισμένοι, και τώρα τα Χριστούγεννα να τα γιορτάσουμε όλοι μαζί να ευχηθούμε να είμαστε όλοι μαζί ευτυχισμένοι.
Τσίτσο σε ευχαριστώ για όλα όσα κάνεις με ευχαρίστηση. Θέλεις να μας ευχηθείς εμένα και τον Χρήστο.
Ο Χρήστος να είναι πάντα καλά, ευλογημένος στην γιορτή του Πάσχα όλοι μαζί κι αγαπημένοι κι ευτυχισμένοι. Με τον Χρήστο να αγαπάμε ο ένας τον άλλο και να είμαστε ευτυχισμένοι.
-Είπαμε για σένα τίποτα;
-Εγώ γράφω, δεν χρειάζεται.
-Τι δεν χρειάζεται; Ά, δεν κάνουμε τίποτα τότε.
Σε ευχαριστώ γι’ αυτό που είσαι, που δεν σκέφτεσαι τι δίνεις, τι δεν δίνεις, από την καρδιά. Δεν σκέφτεσαι ποτέ κάτι που δεν είναι αληθινό. Θα προσπαθήσουμε να κρατήσουμε αυτήν την αγάπη. Όσα λέω είναι λίγα. Να είμαστε καλά κι ευλογημένοι.
Η Τσίτσο να ξέρει ότι είμαστε οικογένεια. Ντίνα, Νίκη, Χρήστο, Χρυσάνθη, Ευλογημένοι για ό,τι κάνουν και το αποτέλεσμα να είναι πολύ καλό.
Πρέπει τώρα να το σταματήσω.
Θέλω και την Ήβη, καλοσύνη και ευτυχία να έχει.
(έπεσε σε βαθιές σκέψεις , την ρώτησα τι σκέφτεται:)
-Πώς θα φερθώ εγώ στο χαιρετισμό με όλους σας.
Σας αγαπάω πάρα πολύ.
---------------------------------------
Περίπου την ίδια εποχή, ίσως λίγο νωρίτερα, με ρωτούσε γιατί άραγε της είχε κολλήσει να λέει συνέχεια από μέσα της, ή μάλλον λεγόταν συνέχεια από μόνο του μέσα της, ένα ποίημα στα Αγγλικά, που ήταν πάντα το αγαπημένο της, και το επαναλάμβανε με υπέροχη απαγγελία.
THE DONKEY
BY G. K. CHESTERTON
When fishes flew and forests walked
And figs grew upon thorn,
Some moment when the moon was blood
Then surely, I was born.
With monstrous head and sickening cry
And ears like errant wings,
The devil’s walking parody
On all four-footed things.
The tattered outlaw of the earth,
Of ancient crooked will;
Starve, scourge, deride me: I am dumb,
I keep my secret still.
Fools! For I also had my hour;
One far fierce hour and sweet:
There was a shout about my ears,
And palms before my feet.
Και τελειώνοντας, έσπευδε να μου εξηγήσει πως το ποίημα μιλούσε για τον γάιδαρο που έφερε τον Χριστό στην πλάτη του, την ημέρα της εισόδου Του στην Ιερουσαλήμ, που την γιορτάζουμε την Κυριακή των Βαΐων, τότε που οι άνθρωποι έστρωναν κλαριά από φοίνικες, τα βάγια, για να μπει στα Ιεροσόλυμα.
Το καταπληκτικό ήταν πως η Χρυσάνθη μας έφυγε καθώς χάραζε η Κυριακή των Βαΐων. Και το ομορφότερο, ότι ο Χρήστος την παραμονή, το Σάββατο το απόγευμα, μετά από δυο τρεις μέρες που δεν επικοινωνούσε πια, ένιωσε την ανάγκη να πάει για δεύτερη φορά μέσα στη μέρα για να την αγκαλιάσει πάλι και να της πει: «Μάνα μου, όποτε θες εσύ να φύγεις, να πας, μην παιδεύεσαι άλλο.» Έτσι για να επαληθεύσουμε αυτό που μας είπαν οι σοφοί Δάσκαλοι, ότι ο ομφάλιος λώρος που συνδέει την μάνα με το παιδί, κόβεται μόνο με τον θάνατο. Και η ώρα αυτή του αποχωρισμού χρειάζεται να γίνεται «κοινή συναινέσει». Όπως και όταν κόβεται ο φυσικός ομφάλιος λώρος.
Κι όσοι είμασταν κοντά, την βλέπαμε να φεύγει αργά και σταθερά μέρα με τη μέρα από τότε που έφυγε ο Βύρωνας, τέσσερα χρόνια πριν, ΑΚΡΙΒΩΣ. Και για την απόλυτη ακρίβεια, δύο μόνο μέρες διαφορά, μετά από τέσσερα χρόνια. Κι αυτό σύμπτωση; Δεν νομίζω. Ας είναι καλά ο Χρήστος που για χάρη του καθυστερούσε το ταξίδι της, κι έτσι την είχαμε κοντά μας, μας είχε στην αγκαλιά της αγάπης της, για να μας θυμίζει τα λόγια του Δασκάλου μας και αδελφού της, Κώστα Φωτεινού:
# Η αγάπη αγκαλιάζει αυτό από το οποίο αγκαλιάζεται.
# Όταν η αγάπη περπατάει στην άμμο και αφήνει σημάδια, δεν είναι ακόμα αγάπη.
Όταν η αγάπη περπατάει στο βράχο και αφήνει σημάδια, αρχίζει να γίνεται αγάπη.
Σοφία Φώτεινα-Χατζηκοκόλη